Inicjując sprawę w sądzie musisz ponieść pewne koszty. O tym w jakiej wysokości, pisałam w poprzednim wpisie. Są jednak sytuacje, gdy koszty procesu, które poniosłeś zostaną Ci w całości lub częściowo zwrócone. O tym właśnie będzie dzisiejszy wpis, a konkretnie o zwrocie kosztów procesu w sprawach cywilnych.

Wygrana sprawa

Gdy wygrasz sprawę w postępowaniu procesowym możesz żądać od drugiej strony zwrotu kosztów procesu. Co ważne, gdy jesteś reprezentowany przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, koszty te zostaną Ci zwrócone wyłącznie, gdy złożysz taki wniosek. Najpóźniej możesz go złożyć przed zamknięciem sprawy przez sąd. Jednak najlepiej zawrzeć go już w pierwszym piśmie w sprawie. Jeżeli występujesz w sprawie samodzielnie, to Sąd orzeknie o zwrocie kosztów z urzędu.

Ważne! O wygranej decyduje wynik sprawy prawomocnie zakończonej. Dlatego sąd bierze pod uwagę ostateczny wynik sprawy, a nie rozstrzygnięcia w poszczególnych instancjach (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 lutego 2011 r., II CZ 203/10).

Częściowa wygrana  np. sąd zasądzi niższe odszkodowanie niż żądałeś, wpłynie na wysokość kosztów sądowych podlegających zwrotowi. Koszty zostaną rozdzielone proporcjonalnie do stopnia wygrania/przegrania sprawy.

Przykład: żądałeś odszkodowania w wysokości 100.000,00 zł, a sąd zasądził na twoją rzecz tylko 70.000,00 zł. To oznacza częściowe zwycięstwo – sąd uwzględnił 70% twojego żądania. Będzie to miało wpływ na zwrot kosztów sądowych. Sąd dokona zsumowania wszystkich kosztów w postępowaniu, zarówno tych które ty poniosłeś, jak również tych, które poniósł twój przeciwnik. Zostaną one rozdzielone proporcjonalnie do wyniku sprawy – 30% poniesiesz ty, a 70% twój przeciwnik.

To w jakiej wysokości będziesz mógł żądać zwrotu kosztów zależy od tego czy byłeś reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Za profesjonalnego pełnomocnika uznawany jest adwokat, radca prawny oraz rzecznik patentowy.

W przypadku, gdy prowadzisz sprawę samodzielnie lub przez nieprofesjonalnego pełnomocnika (np. małżonka), do niezbędnych kosztów procesu zalicza się:

  • koszty sądowe (opłaty sądowe, wydatki)
  • koszty przejazdów do sądu
  • równowartość utraconego przez stronę zarobku wskutek stawiennictwa w sądzie

Co ważne, istnieje limit do którego możesz żądać zwrotu kosztów. Suma kosztów przejazdu oraz równowartość utraconego przez stronę zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

W przypadku, gdy jesteś reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika zwrotowi podlegają koszty wynagrodzenia i wydatki pełnomocnika. Ponadto koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony w sądzie.

Przegrana sprawa

Koszty postępowania są ponoszone według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania. Co do zasady ten co przegrał ponosi koszty postępowania. Dotyczy to również sytuacji, gdy przegrana wynika z niespełnienia kwestii formalnych np. odrzucenia pozwu (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 października 1967 r., I CZ 81/67).

7 listopada 2019 roku wchodzi w życie nowelizacja umożliwiająca żądanie odsetek ustawowych za opóźnienie od kosztów procesu. Zgodnie z art. 98 § 1[1]  k.p.c. możliwe będzie żądanie odsetek ustawowych za opóźnienie, które obecnie wynoszą 7% w skali roku, za okres od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.  Z kolei, jeżeli orzeczenie jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty. Ponadto jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty.

W konkretnych sytuacjach możliwy jest zwrot kosztów procesu pozwanemu również w przypadku przegranej. Ma to miejsce, gdy pozwany nie dał powodu do wytoczenia sprawy i przy pierwszej czynności procesowej uznał żądanie pozwu.

Przykład: Jan Nowak był pozwanym w sprawie, o czym dowiedział się dopiero z pozwu. Okazało się, że kontrahent żądał zapłaty za fakturę, o której Jan Nowak nie miał pojęcia. Jan Nowak reprezentowany przez radcę prawnego nie kwestionuje tej zapłaty. Z tego względu, w odpowiedzi na pozew uznaje powództwo i żąda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik sprawy stanowi tzw. zasada słuszności. W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów lub nie obciążać jej kosztami w ogóle. Przykładami są: zła sytuacja majątkowa (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 marca 2019 r.,IV CZ 61/18), stan zdrowia (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 kwietnia 2013 r.,V CZ 74/12), a niekiedy przekonanie o zasadności swoje stanowiska (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 czerwca 2014 r., V CZ 40/14).

Ugoda

W przypadku zawarcia ugody, strony samodzielnie ponoszą swoje koszty. Możliwe jest również inne uregulowanie tej kwestii przez strony w samej ugodzie. Przykładowo strony mogą ustalić, że koszty ponosi jedna ze stron w całości.

Cofnięcie pozwu

Możliwa jest sytuacja, gdy powód zdecyduje się na cofnięcie pozwu. Z punktu widzenia kosztów znaczenie ma na jakim etapie postępowania będzie to miało miejsce.

W przypadku skutecznego cofnięcia pozwu przed doręczeniem odpisu pozwu drugiej stronie, sąd zwróci powodowi całą uiszczoną opłatę sądową. Jeżeli pozew zostanie skutecznie cofnięty już po doręczeniu odpisu a przed wyznaczonym posiedzeniem w sprawie, sąd zwróci powodowi połowę uiszczonej opłaty sądowej.

Niezależnie od powyższego, na wniosek pozwanego, w przypadku cofnięcia pozwu sąd może orzec zwrot kosztów procesu na rzecz pozwanego. Możliwe jest odstępstwo od tej zasady, gdy powód wykaże, ze wytoczenie powództwa było niezbędne dla celowego dochodzenia jego praw (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 roku, II CZ 208/11, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 roku, V CZ 109/11).

***

Podstawa prawna:

  1. art. 98 i nast. ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.);
  2. art. 79 ustawy 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398 z późn. zm.).