Większość spraw sądowych, które do mnie trafiają, ma swoje źródło w umowie, którą klient zawarł ze stroną przeciwną. Z mojego doświadczenia wynika, że z reguły strony zawierając umowę nie przykładają do niej zbyt szczególnej uwagi. Niestety, pokutuje przekonanie, że umowa to wyłącznie formalność. O tym, jak istotne jest zwracanie uwagi na kwestie prawne od samego początku podejmowania działań, pisałam we wcześniejszym tekście o profilaktyce prawnej. Dzisiaj skupię się na tym, na co zwrócić uwagę podpisując umowę z drugą stroną.

W odniesieniu do każdej umowy można wyodrębnić 5 kluczowych punktów, które warto przeanalizować przed podpisaniem umowy. Jednak, nie oznacza to, że resztę postanowień należy bagatelizować. Pamiętaj, że czujne czytanie umowy, może Cię uchronić przed problemami w przyszłości.

5 KLUCZOWYCH PUNKTÓW:

1. Strony
2. Przedmiot
3. Czas trwania
4. Zabezpieczenia
5. Postanowienia końcowe

STRONY UMOWY

Niejednokrotnie, strony podpisując umowę nie zwracają uwagi na komparycję umowy, czyli oznaczenie stron. Ze swojej praktyki pamiętam sytuację, w której strony zawarły umowę najmu, gdy najemca przestał płacić, wynajmujący chciał skierować sprawę do sądu, ale okazało się, że podmiot wpisany w komparycji nie istnieje, a osoba go reprezentująca była członkiem zarządu w zupełnie innej spółce. Taka sytuacja to zupełne ekstremum, ale jak widać zdarza się w praktyce. Z tego względu zawsze należy zweryfikować podmiot zawierający umowę, najlepiej na podstawie aktualnego odpisu z KRS. Warto zwrócić również uwagę czy osoby występujące w imieniu podmiotu, mają odpowiednie umocowanie do podpisania umowy.

Nie bez znaczenia pozostaje również źródło umowy, tj. kto jest jej autorem, skąd umowa pochodzi. W przypadku, gdy autorem umowy jest druga strona, należy sprawdzić czy nie zawiera postanowień wyłącznie dla niej korzystnych. W przypadku, gdy korzystasz ze wzoru umowy pobranego z Internetu, zwróć uwagę, czy umowa nie została sporządzona dla konkretnej strony (przykładowo umowa została sporządzona dla sprzedającego, a Ty jesteś kupującym). Bardzo często zdarzają się sytuacje, gdy klienci trafiają do mnie z problem już po podpisaniu umowy i okazuje się, że korzystali z ogólnie dostępnego wzoru umowy, który lepiej chroni drugą stronę, pomimo że to oni byli inicjatorami podpisania umowy.

PRZEDMIOT UMOWY

Niepozorne postanowienie, które ma naprawdę wielką moc – przedmiot umowy. To on w dużej mierze determinuje z jaką umową mamy do czynienia. To, w jaki sposób opisany jest przedmiot umowy może wskazywać na umowę nazwaną, tzn. taką która jest uregulowana w ustawie (np. umowa sprzedaży, najmu, zlecenia, dzieło) lub na umowę nienazwaną, tzn. taką, którą strony redagują w granicach swobody umów, w oderwaniu od regulacji ustawowych (np. franczyza, faktoring). Jakie ma to znaczenie? Jest to istotne między innymi z uwagi na zastosowanie regulacji ustawowych dotyczących konkretnego typu umowy. Przykładowo, jedna z różnic dotyczących umowy o dzieło i umowy zlecenia dotyczy osobistego wykonania umowy. W przypadku dzieła, jeżeli umowa nie zawiera odmiennych postanowień, wykonanie może zostać powierzone osobie trzeciej. W przypadku zlecenia, co do zasady, przedmiot umowy powinien być wykonany osobiście przez zleceniobiorcę. Z tego względu bardzo istotne jest określenie w przedmiocie umowy elementów charakterystycznych dla danego typu umowy.

Przedmiot umowy wyznacza również zakres zobowiązania stron umowy. Dzięki temu, masz świadomość czego możesz żądać od drugiej strony i w przypadku, gdy tego nie uzyskasz, możesz podjąć odpowiednie kroki prawne, aby to wyegzekwować. W przypadku, gdy nie będziesz mieć tego zapisanego w umowie, zrekonstruowanie co wchodziło w zakres umowy może stwarzać trudności dowodowe, a w konsekwencji ustawić Cię na słabszej pozycji.

CZAS TRWANIA UMOWY

Zwróć uwagę czy umowa jest zawarta na czas oznaczony, czy nieoznaczony. W przypadku, umowy zawartej na czas nieoznaczony zwróć uwagę jak wygląda możliwość jej rozwiązania, jaki jest termin jej wypowiedzenia, w jaki sposób oświadczenie o wypowiedzeniu powinno zostać doręczone drugiej stronie? W praktyce spotkałam się z sytuacjami, gdy strony skonkretyzowały sposób wypowiedzenia umowy, a jedna ze stron go nie zachowała, przez co nie doszło skutecznie do rozwiązania umowy. W odniesieniu do rozwiązania umów zawartych na czas oznaczony sprawa jest bardziej skomplikowana, ponieważ zgodnie z przeważającym stanowiskiem, umowy takie, na gruncie prawa cywilnego, nie podlegają rozwiązaniu w drodze wypowiedzenia. Temat ten jest na tyle obszerny, że tutaj jedynie sygnalizacyjnie o nim piszę.

ZABEZPIECZENIE UMOWY

W tej części umowy, warto przeanalizować przewidziane mechanizmy ochronne. Warto również wprowadzić swoje instrumenty zabezpieczenia umowy. Jeżeli druga strona umowy jest zobowiązana do zapłaty, zastanów się nad wprowadzeniem odsetek za nieterminową płatność. Jeżeli świadczenie drugiej strony polega na wykonaniu dzieła, zastanów się nad wprowadzeniem kary umownej za przekroczenie terminu na wykonanie. Pamiętaj jednak, że kara umowna nie może być zastrzeżona w stosunku do świadczenia pieniężnego (przykładowo na wypadek braku zapłaty w terminie). Możesz wprowadzić zaliczkę, zadatek, zabezpieczenie wekslowe, ustanowić zastaw, hipotekę. Możliwości zabezpieczenia umowy jest wiele, warto dobrać zabezpieczenie proporcjonalne do zakresu i wartości samej umowy.

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Z reguły przy lekturze postanowień końcowych, czujność czytelnika umowy spada. Prawdopodobnie dlatego, że zawierają wiele standardowych postanowień. Jednak właśnie dlatego zwróć szczególną uwagę na postanowienia końcowe. Postanowienia końcowe mogą być miejscem, w którym druga strona próbuje przeforsować zapis dla niej szczególnie korzystny. Poza tym, standardowo w postanowieniach końcowych znajdziesz regulację dotyczącą właściwości sądu w przypadku sporu. Dla Twojej wygody wskazane jest, aby właściwość została określona w oparciu o Twoje miejsce zamieszkania, bądź siedzibę. Zwróć również uwagę w jakiej formie mogą być dokonywane zmiany w umowie.

***

Podsumowując, jeżeli nie jesteś autorem umowy, warto przeanalizować jej treść samodzielnie lub przy pomocy specjalisty (najlepiej prawnika) oraz dostosować ją do swoich potrzeb, tak aby chroniła Cię jak najefektywniej. Oczywiście w przypadku, gdy jesteś konsumentem niejednokrotnie nie masz wpływu na treść umowy, przy czym przepisy prawa w takich sytuacjach zapewniają konsumentom ochronę prawną. Sama problematyka umów zawieranych z konsumentami zasługuje na odrębny wpis.