Czy wiesz jaka jest różnica między zaliczką a zadatkiem lub między zwłoką a opóźnieniem? Czy wiesz jak prawidłowo zastrzec w umowie prawo odstąpienia od umowy lub karę umowną? Poprawne użycie tych terminów, jak również ich prawidłowa konstrukcja prawna może mieć dla Ciebie niebagatelne znaczenie. W tym wpisie, wyjaśnię Ci niuanse między tymi zagadnieniami.

Różnice: ujawniają się w momencie, gdy umowa nie zostanie wykonana.

• zaliczka podlega zwrotowi w nominalnej wysokości,
• wręczony zadatek, w zależności od sytuacji, przepada lub można żądać jego dwukrotności;
• zadatek umożliwia odstąpienie od umowy, natomiast zaliczka nie ma takiego skutki.

Podobieństwa: w przypadku wykonania umowy zarówno zaliczka, jak i zadatek podlegają zaliczeniu na poczet końcowej należności.

Zaliczka

Zapewne spotkałeś się z terminem zaliczka, czyli kwotą którą płacisz lub otrzymujesz na początku współpracy, a która ostatecznie ma zostać zaliczona na poczet końcowego rozliczenia. Pewnie Cię to zdziwi, ale kodeks cywilny nie zawiera definicji zaliczki. Najprościej rzecz ujmując, zaliczka stanowi część ceny. Z tego względu, jeżeli wręczyłeś pewną kwotę tytułem zaliczkę, a umowa nie została wykonana, to zaliczka podlega zwrotowi w takiej wysokości jak ją dałeś.

Ważne: w przypadku niewykonania umowy zaliczka podlega zwrotowi, bez względu na to z czyjej winy nie doszło do wykonania umowy. Ważny jest sam fakt, że umowa nie została wykonana.

Zadatek

Zadatek został wprost uregulowany w kodeksie cywilnym (art. 394 k.c.). Tak samo jak zaliczka,  gdy umowa zostanie wykonana zadatek podlega zaliczeniu na poczet końcowego rozliczenia. Różnica pojawia się w momencie, gdy umowa nie zostanie wykonana. Jeżeli druga strona umowy wręczyła Ci zadatek i uchyla się od wykonania umowy, to możesz od umowy odstąpić, a wręczony zadatek zachować. Z kolei, jeżeli sam wręczyłeś zadatek, ale druga strona uchyla się od wykonania umowy, to możesz od umowy odstąpić i żądać dwukrotności zapłaconego zadatku. Jak widzisz, zadatek w odróżnieniu od zaliczki jest, co do zasady, bezzwrotny (*o przypadkach, gdy podlega zwrotowi piszę poniżej). Dodatkowo zadatek umożliwia odstąpienie od umowy. Jest to szczególnie przydatne, gdy umowa nie przewiduje wprost możliwości wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy.

*Ważne: zadatek podlega zwrotowi, jak również nie można żądać jego dwukrotności, gdy strony rozwiązały umowę. Taki sam skutek ma miejsce, gdy za niewykonanie umowy żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności lub ponoszą obie strony.

Przykład:
Jan Kowalski remontował kuchnię. Zamówił fronty drewniane do szafek u stolarza, natomiast korpusy do szafek zamówił w firmie Drewko.  Zgodnie z ustaleniami parametry techniczne do wykonania frontów, stolarz miał samodzielnie uzyskać od Drewko. Następnie po dostarczeniu mu korpusów przez Drewko, stolarz miał je zamontować i dostarczyć do Jana Kowalskiego. Na poczet płatności za fronty, Jan Kowalski zapłacił stolarzowi 10% wartości ceny tytułem zadatku, natomiast za korpusy zapłacił Drewko 10% wartości ceny tytułem zaliczki. Kilka dni przed montażem kuchni Jan Kowalski skontaktował się ze stolarzem. Jak się okazało, przez błąd w systemie zamówień Drewko nie wykonało korpusów. Z kolei, stolarz wyjechał urlop i zapomniał skontaktować się z Drewko celem ustalenia danych technicznych do wykonania frontów. Jan Kowalski wiedział, że nie będzie miał kuchni wykonanej w umówionym terminie. Ze względu na to, że umowa nie została wykonana przez Drewko, zażądał od nich zwrotu zaliczki, natomiast stolarzowi złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy i zażądał dwukrotności zapłaconego zadatku.

Różnice: opóźnienie jest znacznie szerszym pojęciem, natomiast zwłoka obejmuje jedynie okoliczności zależne od strony, który dopuszcza się zwłoki.

Podobieństwa: zastrzegane są w sytuacji niewykonania zobowiązania w terminie.

Opóźnienie

Jest to niewykonanie zobowiązania w terminie z przyczyn niezależnych od osoby, która pozostaje w opóźnieniu. Przykładowo ze względu na złe warunki atmosferyczne, strajk lub też nieuzyskanie zgody, która była niezbędna.

Zwłoka

Z kolei, zwłoka stanowi opóźnienie wywołane (zawinione) bezpośrednio przez osobę, którego się go dopuszcza. Przy wykazaniu zwłoki nie wystarczy samo wykazane przekroczenia terminu (jak w przypadku opóźnienia), ale również trzeba wykazać winę tej osoby.

Ważne: często terminy te są używane w odniesieniu do kar umownych. Dlatego, jeżeli w umowie jesteś zobowiązany do zapłaty kary umownej, zwróć uwagę, aby było to uzależnione od zwłoki, a nie od opóźnienia.

***

W kolejnym wpisie wyjaśniam różnicę między wypowiedzeniem a odstąpieniem od umowy. Podpowiem również jak prawidłowo zastrzec karę umowną. W ostatnim wpisie w ramach cyklu dowiesz się jakie odsetki wybrać.