O tym, jak ważna jest profilaktyka prawna, czyli działania mające na celu uniknięcie problemów prawnych w przyszłości, pisałam w tym tekście. W ramach cyklu terminy prawne, które warto znać, przybliżam pojęcia, których nieznajomość może rodzić poważne komplikacje. W pierwszej części cyklu omówiłam różnicę pomiędzy zaliczką a zadatkiem oraz zwłoką a opóźnieniem. Dzisiaj skupię się na kolejnych istotnych terminach prawnych związanych z zakończeniem obowiązywania umowy.

Różnice: mają różne skutki dla całej umowy:

• wypowiedzenie powoduje rozwiązanie umowy po upływie okresu wypowiedzenia (działa na przyszłość);
• odstąpienie od umowy oznacza, że umowa jest traktowana jako niezawarta (działa z mocą wsteczną).

Podobieństwa: oświadczenie składane przez jedną ze stron umowy, które zmierza do zakończenia umowy

Wypowiedzenie

Ma zastosowanie w umowach o charakterze trwałym (np. umowa najmu, umowa zlecenia), czyli w umowach na dłuższy okres. Prawo wypowiedzenia pozwala na rozwiązanie stosunku zobowiązaniowego przez jedną ze stron umowy. W konsekwencji, umowa przestaje obowiązywać po upływie okresu wypowiedzenia.

Ważne: wypowiedzenie umowy najmu uzależnione jest od czasu jej trwania (art. 673 kodeksu cywilnego). Gdy zawarłeś umowę najmu na czas nieoznaczony możesz ją wypowiedzieć w każdym czasie (obowiązują umowne lub ustawowe terminy wypowiedzenia). Z kolei, umowę na czas oznaczony (np. umowa zawarta na 3 lata) możesz wypowiedzieć jedynie w przypadkach wskazanych w umowie.

Odstąpienie od umowy

Strony mogą zapisać w umowie, że w ciągu oznaczonego terminu stronie lub stronom będzie przysługiwać prawo odstąpienia od umowy (art. 395 kodeksu cywilnego). W konsekwencji, jedna ze stron może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Jeżeli to zrobi to skutek jest taki jakby strony nigdy nie zawarły umowy. Z tego względu, wszystko co było świadczone do tej pory (np. zapłacona zaliczka, wydane materiały) należy zwrócić w stanie niezmienionym. Jeżeli odstąpisz od umowy, to nie możesz żądać roszczeń związanych z wykonaniem umowy. Przykładowo kary umownej, odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy. Odstąpienie od umowy działa z mocą wsteczną, czyli umowa jest uznawana za niezawartą.

Ważne: aby skutecznie zastrzec umowne prawo odstąpienia należy wskazać termin, do którego to prawo może zostać zrealizowane (np. zamawiającemu przysługuje prawo do odstąpienia od umowy do dnia 31.10.2019 roku). Bez takiego terminu, klauzula będzie nieważna.

Kara umowna

Jest to klauzula nakładająca obowiązek zapłaty określonej kwoty za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego przez drugą stronę (art. 483 kodeksu cywilnego). Przykładowo możesz zastrzec karę umowną na wypadek zwłoki z wydaniem lokalu, zwrotu przekazanych materiałów lub niezgodne z umowną wykonania zobowiązania. Jest to otwarty katalog, strony mogą zastrzec karę umowną wedle swojego uznania. Co istotne, wysokość kary umownej nie powinna przewyższać wysokości zobowiązania, które zabezpiecza.

Ważne: kara umowna może być zastrzeżona wyłącznie w odniesieniu do zobowiązania niepieniężnego. W konsekwencji, zastrzeżenie kary umownej, które odnosi się do świadczenia pieniężnego będzie zawsze nieskuteczne. Przykładowo nie można zastrzegać kary umownej od zwrotu określonej kwoty czy równowartości nakładów w określonym terminie.

***

W kolejnym wpisie w ramach cyklu przybliżam rodzaje obowiązujących odsetek.